yıkanabilir beze geçiş yapmadan önce, çeşitli bez seçenekleri arasından en uygununu bulmak için farklı bez türleri hakkında bilgi sahibi olmamız gerekiyor. işin bu kısmı hem zaman alıyor, hem de detaylı araştırma gerektiriyor. ben de yıkanabilir bezlerle ilk tanıştığımda, kendimi bilinmez bir okyanusun içinde yüzüyor gibi hissetmiştim. prefold, flat, fitted, pocket, all in one, all in two, liners, inserts vs. gibi garip isimlerle karşılaştıkça bu işin altından hiç kalkamayacağımı düşünüyordum. elbette bu kafa karışıklığı durumu çok uzun süreli olmuyor. bir müddet sonra konuya hakim olmaya ve yıkanabilir bezlerin nasıl kullanıldığını anlamaya başlıyoruz.
fakat, yıkanabilir bezlerle ilgili kafa karışıklığımız, bezlerin çeşitlerini öğrenmekle bitmiyor. bu bez çeşitleri arasından bizim ihtiyaçlarımıza en uygun olanını da seçmemiz gerekiyor. yıkanabilir bezlerin “ilk maliyetinin” hazır bezlere göre çok daha fazla olması, ve çoğu zaman denemeden karar vermek zorunda olmamız da işimizi pek kolaylaştırmıyor.
bir çok aile, yıkanabilir bezlere ilk yatırımı yaptıktan sonra, kendine ve bebeğine alışma süreci vermeden zorlandığını düşünerek vazgeçebiliyor. veya anneler bu konuda daha kararlı bir şekilde emek ve çaba gösterirken, baba, veya evdeki diğer büyükler “ne gerek var?” sorularıyla bu çabayı anlamak istemeyebiliyorlar. bu durumda annenin işi biraz daha zorlaşıyor. bu sebeple nasıl başlamayalıyım sorusunu cevaplamadan önce, kendimizi psikolojik olarak hazırlama sürecinden de kısaca bahsetme gereği duyuyorum. eğer yıkanabilir bezlere, kararlı ve kendimizden emin bir şekilde başlıyorsak, şunu bilmeliyiz ki; pişik, kaka ve çis sızması; hem yıkanabilir hem de hazır bezlerde karşılaşacağımız en sık sorunlardan bazılarıdır. bir çok yeni anne bunları er ya da geç deneyim eder. her ne kadar sorunlarla karşılaştığımızda, bunun sebebinin hemen yıkanabilir bez olduğunu düşünmemiz doğal olsa da, bu her zaman doğru değildir. sorunlar yıkanabilir bezler yüzünden değil, çoğu zaman deneyimsizlikten, yanlış bez seçimlerinden, bezlerin büyüklüğünden, ya da doğru kombinasyonu bulamamızdan kaynaklanıyor olabilir. ama kararlılıkla problemin üzerine gittiğimizde bu sorunların çözümlerini de bulabiliriz.
yıkanabilir bez kullanmaya henüz karar vermediysek veya tam olarak emin olamıyorsak, öncelikle bebeğimizle bağ kurup, gas, kolik sancıları dönemini atlatmayi bekleyebiliriz. lohusalıkla birlikte gelen hormonal dalgalanmaların daha azaldığı bir dönem olan 3-6. ay arasında, veya 6. aydan sonra başlamamız işimizi kolaylaştırabilir. hatta, yıkanabilir beze bebeğimiz 18 aylık olana kadar başlayabiliriz. özellikle 1 yaş sonrasında ve tuvalet eğitimi öncesinde, yıkanabilir bezlere geçmemiz bebeğimizin çişi ve kakayı hissetmesi, ve kaslarının farkına varmaya başlaması için de çok faydalı olacaktır.
aşağıda, ilk olarak, yıkanabilir beze geçiş aşamasında nelere ihtiyacımız olacağı ile ilgili kısa bir ihtiyaç listesi vereceğim, ve sonra her birini detaylı olarak açıklamaya çalışacağım.
- çeşitli yıkanabilir bezler
- pamuklu ve geçirgen bezler için koruyucu dış bez (diaper cover)
- flat ve prefold turu bezler için ucu korumalı çengelli iğne veya snappi
- ıslak bez torbası (wet bags) veya kapaklı plastik kova.
- yeni doğan bebeklerin kakaları için liner (bezi lekeden koruyan ince ve suda çözünür kağıtlar)
- bebeğimizin alt temizliğinde kullanmak için, suyla veya alt temizleme solusyonu ile dolduracağımız küçük bir spray şişesi ve küçük kare emici bezler.
- doğal pişik kremleri
- lazimlik (4-6 ay sonrası için)
- rahat pantolonlar
bezlerimizin yıkanması ve temizliği için
- bezler için güvenli bir deterjan*
- bezleri temizlemek için spray aparatı (zorunlu değil)**
*, ** detarjan ve spray aparatını, bezlerin temizliği bölümünde ayrıntılı anlatacağım.
1) yikanabilir bezler: çok çeşitli bez seçenekleri içinde, en kolay, en basit , en hesaplı ve ihtiyaçlarımıza en uygun bez kombinasyonunu bulmak için öncelikle biraz araştırma yapmamız gerekiyor. bezler konusundaki deneyimlerime ve araştırmalarıma dayanarak bezlerin çeşitlerini ve özelliklerini aşağıda kısaca özetlemeye çalışacağım. öncesinde, kaç adet beze ihtiyacımız olabileceği konusuna da kısaca değinmek istiyorum.
bebeğimiz için kaç adet yıkanabilir beze ihtiyacımızın olacağı, ne kadar sıklıkla yıkama yapmak isteğimize bağlıdır. buna ilavaten, yıkadığımız bezleri kurutma koşullarımız da önem taşır. özellikle bahar aylarında, ve yağmurlu günlerde evin içinde ısıtıcılarımız çalışmıyorken, bezleri kurutmamız daha uzun zaman alacaktır. özellikle “fitted” gibi bazı bezler iki üç kat dikili olduğu ve bu katlar birbirinden ayrılamadığı için kuruması da uzun zaman alır. yıkama ve kurutma sürecinde yedek bezler bulundurmamız gerekeceğinden, sayı hesabını bu koşulları göz önüne alarak yapmamız yerinde olacaktır.
yeni doğanlar çok sıklıkla kaka yaptıkları ve ciltleri de hassas olduğu için hem tek kullanımlık hem de yıkanabilir bezleri sıklıkla değiştirmemiz gerekir. yeni doğan bebekler fiziksel olarak her çiş öncesi ve sonrasında ağlarlar. bu sebeple gece boyunca bez değiştirmemiz onların rahat ve huzurlu olmaları için önemlidir. eğer bezlerimizi gün aşırı yıkayacaksak minimum 18-24 adet bez edinmemiz yeterlidir. eğer her gün yıkayacaksak 12-15 adet bez de yeterli olabilir. aşağıda ayrıntılı bir şekilde anlatacağım flat ve prefold bezler hem oldukça ekonomik oldukları ve kolay temizlenebildikleri için, hem de bu bezleri farklı amaçlar için kullanabildiğimizden, farklı boylarda yedek olarak el altında bulundurulmasını mutlaka tavsiye ederim.
6 aylıktan büyük bebeklerde ise bez değişimi her 3-4 saatte bir yapılabilir. yine bu dönemde bebeklerimizin bezlerini gece boyu değiştirmemeyi seçebiliriz. bu sebeple günlük 4-5 bez yeterli olacaktır. eğer her üçüncü günün sonunda yıkama yapıyorsak, yıkama ve kuruma sırasında yedek olarak ihtiyaç duyacağımız 2-3 bezi de ekleyerek, toplamda 18-20 adet bezin yeterli olacağını düşünebiliriz. bezlerimizin yıpranmaması için rotasyon yapma ihtiyacı hissedersek bu sayıyı 25-30 a kadar da çıkartabiliriz.
flat diapers (katlanmamış ve dikişsiz düz yıkanabilir bezler ):
oldukça büyük (70-80cm x 70-80cm ebatlarında) kare, ince ve emiciliği yüksek olan pamuklu kumaşlardan yapılan bebek bezlerine “flat diaper” diyoruz. diğer bir deyişle bunlara “anne/anane zamanı bezi” de diyebiliriz. eski zamanlarda annelerimiz veya ananelerimiz, bugün sahip olduğumuz modern bezlere ulaşamadıkları için büyük ihtimalle buna benzer bir yöntem kullanıyorlardı. bu bezler farklı katlama yöntemleri kullanarak bağlanabilir. bezi katladıktan ve bebeğe bağladıktan sonra da, şeklinin bozulmaması ve kaymaması için, güvenli uclu büyük çengelli iğneler, veya snappi adı verilen ve yurtdışında satılan yine bir çeşit plastik iğneyle tutturulur. ya da çengelli iğne veya snappi kullanmadan “ koruyucu dışlık ( diaper cover)” in içine yerleştirmek de mümkündür.
flat bezler, deneyimli bir anne için en kolay ve en ekonomik yöntemlerden biridir. fakat, yıkanabilir bezlerle yeni tanışanlar için öğrenme aşaması biraz daha zorlayıcı olabilir.
(eğer bu tarz bez kullanmaya karar verirsek bu bezlerin çeşitli katlama yöntemlerini de öğrenmemiz ve pratik etmemiz gerekecektir. aşağıda bu katlama yöntemlerini görsel olarak anlatan youtube videosunu bulabilirsiniz.)
avantajları:
en ekonomik yıkanabilir bezlerdir. (hatta evimizdeki bebek battaniyelerini veya mutfakta kullanmak için satın aldığımız büyük kurulama bezlerini de flat bez olarak kullanabiliriz.)
ince kumaştan üretildiği için hem temizlenmesi kolaydır, hem de kısa sürede kuruyabilir.
kat sayısı, bebeğin gece ve gündüz ihtiyaçlarına göre artırılıp azaltılabilir.
dezavantajları:
su geçirmez koruyucu dışlık ile birlikte kullanılmalıdır.
yüzeyi pamuklu olduğu için 2-3 saatte bir değiştirilmezse pişik veya kızarıklığa sebep olabilir. (pişik ve kızarıklıkları engellemek için, evimizde bulunan eski pamuklu bir flannel veya microfiber battaniyeden keseceğimiz bir bezi ince bir kat olarak bebeğimizin cildine temas edecek şekilde yerleştirebiliriz. böylelikle, hem emiciliği yüksek hem de kızarıklık yaratmayan, oldukça hesaplı bir yöntem elde etmiş oluruz.)
bezler kuruduktan sonra, önceden katlanıp hazırlanması gerekir.
** aşağıda linklerini vereceğim youtube videolarının hepsi ingilizce olduğu için sadece görsel anlatımları güçlü olanları seçmeye çalıştım. bu videolar flat bezler hakkında bir fikir edinmenize yardımcı olacaktır.
düz yıkanabilir bezleri nasıl katlıyoruz? how to fold flat cloth diapers:
bebek battaniyesi ile düz bebek bezi nasıl bağlanır?
prefold diapers (katlanmış ve dikişli yıkanabilir bezler):
prefold bezleri, yukarıda bahsettiğim düz büyük flat bezlerin hazır katlanmış ve dikilmiş bir alternatifi olarak tanımlayabiliriz. dikdörtgen şeklinde, orta bölümüne daha fazla emicilik kazandırmak için ekstra kat eklenmiş olan bu pamuklu bezleri, flat bezlerin aksine, herhangi bir katlama işlemi yapmadan bebeğimize bağlayabiliriz. katlama ve hazırlık aşaması gerektirmediği için de kullanımı çok daha pratiktir. bu bezleri katladıktan sonra kaymaması için yine snappi veya koruyucu dışlık kullanmamız gerekir. bebeğimizin pamuklu beze değen cildini korumak için, bezi bağlamadan önce, en üst yüzeyine çok ince bir sentetik microfiber veya pamuklu fleece/flannel kumaştan yapılmış bir kat ekleyebiliriz.
avantajları:
ekonomikdir. hatta, eğer dikiş bilgimiz ve deneyimimiz varsa kısa sürede kolaylıkla dikebiliriz, ya da bir terziye diktirebiliriz (dikmeyi düşünen arkadaşlar için, yeni doğan bedeninden, en büyük bedene kadar dikilmiş ölçülerini aşağıda yazacağım).
emicilikleri yüksek olmasına rağmen oldukça ince bir bez türüdür. böylelikle bebeğimizin poposunda fazla büyük görünmez.
yıkandıktan sonra kuruması nispeten kısa sürer.
bu bezler pamuklu kumaştan üretildikleri için sentetik bezler gibi üzerinde kalıntı birikmesi ve dolayısıyla sızdırma yapma olasılığı çok düşüktür.
küçülen boyları diğer bez sistemlerinin içine ek kat olarak veya farklı amaçlarla kullanılabilir.
dezavantajları:
0-6 ay dönemlerinde daha sık karşılaştığımız tazyikli kakalarda, eğer doğru bağlanmaz ise, taşma yapabilir (bunu engellemek için bebeğimize bağlarken bezin yanlarını içe doğru rulo şeklinde sarabiliriz.)
bebeğimiz büyüdükçe, farklı boylarını satın alma zorunluluğu vardır.
şu geçirmez koruyucu dışlık ile birlikte kullanılmalıdır.
ilk kullanımdan önce 3-4 defa sıcak su ile yıkanması ve her yıkama arasında da kurutulması gerekir. bezler yıkandıkça buruşup yumuşar, ve bu şekilde emiciliği artar ve kullanıma hazır hale gelir.
kurutma makinası dışında kurutuldukları zaman kumaşı sertleşebilir (elde çitileme yöntemiyle yumuşatılabilirsiniz.)
[prefold bezleri dikmek isteyen arkadaşlar için bebeklerimizin ay ve kilo ağırlığına göre bez ölçülerini aşağıda yazdım (bezler yıkandıktan sonra küçülüyor, aşağıda paylaştıklarım yıkanmadan önceki ölçüleridir. 1lb=0.454 gr, ve 1 inch =2.54 cm)
Newborn (yenıdoğan)- (6-10 lbs, 0-6 haftalık): 12x13inch
Küçük beden – S- (10-15 lbs, 6 haftalıktan 5 aylığa kadar): 14.25×15.25inch
Orta beden – M-(14-29 lbs, 4-20 aylık)- 15X18 inch
Büyük beden- L- (20-35 lbs, 9-36 aylık)-16.5×20 inch
En büyük beden- XL- (28-40lbs)- 17×23 inch]
prefold ve flat bezlerin görsel olarak anlatımı için şu videoyu izleyebilirsiniz.
prefold bezleri bebeğimize nasıl bağlıyoruz? – how to fold prefolds
Ikea mutfak havlularindan prefold bebek bezi nasil dikilir? – Ikea prefold diapers
prefold bezler nasil dikilir?- make a cloth diaper prefold
fitted diapers ( dış koruyucusu olmayan hazır yıkanabilir bezler):
fitted bezler, birden fazla emici kat kumaştan dikilen, tek kullanımık hazır bezlerde olduğu gibi bacak ve bel lastikleri olan ve bebeğimize çıt çıt veya velkro ile bağlayabildiğimiz hazır beze en yakın bez türlerinden biridir. bu bezlere, prefold bezlerin bir üst modeli de diyebiliriz. veya kısaca ara model de denilebilir . bu bezlerin iç yüzeylerinde genellikle bamboo, kadife, pamuklu flannel (içi ve dışı tüylü kumaşlar) veya fleece gibi yumuşak kumaşlar, dış yüzeyinde ise genelde desenli, pamuklu ve esnek bir kumaş kullanılır. fitted bezlerin, hazır tek kullanımlık yıkanabilir bezlerden tek farkı ise su geçirebilir olması, yani bir dış korumasının bulunmamasıdır.
avantajları:
kalın bir bez türü olduğu için gün içinde dış koruyucuya ihtiyaç kalmadan kullanılabilir.
beze dikili herhangi sentetik bir dış koruyucusu olmadığı için bebeğimizin poposu hava alabilir. nem içeride sıkışmadığı için kızarıklık ve pişik problemleri ile daha az karşılaşırız.
fitted bezler genelde çok katlı ve emiciliği yüksek olduğundan gece uykusu için tercih edilebilir. (fakat dışa sızmasını engellemek için üzerine yine su geçirmez bir koruyucu kullanılmalıdır)
bu bezler genelde tek boy olarak üretilir ve bebeklikten tuvalet eğitimine kadar kullanılmaya devam edilebilir.(çıt çıt sistemiyle küçültülüp büyütülerek)
dezavantajları:
fitted bezler çok katlı ve tek parça oldukları için kuruma süreleri prefold veya flat bezlere göre çok daha uzun sürebilir. (özellikle kaloriferin yanmadığı bahar aylarında kurutmak daha zahmetlidir)
fitted bezler kalın olduğu için, iyi durulanmaz ise üzerinde kalıntı birikebilir ve temizlenmesi daha zahmetlidir.
fitted bezler prefold ve flat bezlere göre oldukça pahalıdır. bunun en büyük sebebi bu bezlerin şirketler tarafından değil de, daha çok evde çalışan anneler tarafından butik olarak üretilmesidir. (bir fitted bezin fiyatı genelde $20-$40 arasında değişir)
pamuktan üretilen fitted bezler piyasa da çok daha uygun fiyata bulunabilir (fiyatlari $7-$12 arasında degisebilir, bizim kullandigimiz greenmountain fitted bezleri gibi ). fakat pamuklu bezler kurutma makinası dışında kurutuldukları zaman kumaşı sertleşir (bebeğimize bağlamadan önce hafifçe çitileyerek bezleri biraz yumuşatabiliriz).
piyasada fitted bezlerin hibrit versiyonları da bulunabilir. hibrit fitted bezlerde bezin dış ve iç kısımları arasına, çişi uzun süre dışa geçirmeyen polar fleece denilen gizli bir extra kat daha eklenir. böylelikle bebekler uzun süre ıslaklık hissetmeden veya bez değişikliğine gerek kalmadan uyuyabilirler. hibrit fitted bezler, yine çişi ve nemi dış yüzeye geçirdikleri için eğer gece kullanılacaksa üzerine bir yün veya PUL kumaştan yapılmış dışlık geçirmek gerekir. bu bezler, genelde evde çalışma hayatına atılmış anneler tarafından üretildiği için, etsy.com üzerinden satışları yapılır.
internette fitted ve hibrit fitted bezlerin dikilmesi ile ilgili onlarca kaynak bulabilirsiniz. dikiş dikmeyi bilen arkadaşlar gerekli kumaşları tedarik edip kendileri dikebilirler veya bir terziye diktiribilirler.
aşağıdaki linklerde nasıl dikileceği görsel olarak anlatılmış (ikisi de ingilizce):
hibrit fitted yıkanabilir bez nasıl dikilir?- how to make hybrid fitted diaper
bizim kendi bebeklerimiz için kullandığımız fitted bezleri anlatan linke şuradan ulaşabilirsiniz ( ingilizce)
pocket diapers (cepli, sentetik yıkanabilir bezler):
cepli yıkanabilir bezler, belki de günümüzde en sık kullanılan, yukarıda saydığımız diğer bezlere göre kullanımı daha kolay olan bezlerden biridir. bu bezlerin dış yüzeyi şu geçirmez kumaştan(PUL), iç yüzeyi ise microfiber dediğimiz sentetik (polyester)ve ıslaklığı hissettirmeyen (stay dry) bir kumaştan dikilir. bezin bel kısmında dış yüzey ile iç yüzey arasında dikişsiz açık bir kısım bulunur. burası bir cep gibi işlev görür. bu cepten bezin içine emiciliği yüksek kumaşlardan ek kat/katlar koyarak bezi hazır duruma getiriririz.
avantajları:
cepli bezlerde bebeğimizin cildine değen kumaşın sentetik olması sebebiyle ıslaklığı bebeğimize hemen hissettirmez. bu özelliği sayesinde pamuklu kumaşlara göre cepli bezleri daha uzun aralıklarla değiştirebiliriz.
kakanın bu kumaştan temizlenmesi pamuklu kumaşlara göre çok daha kolaydır. özellikle 6. aydan sonra bebeğimizin kakası bu kumaşın üzerinden çok uğraş vermeden tuvalete atılabilir.
cep özelliği sayesinde, bezin emiciliğini bebeğimizin ihtiyacına ve bezi değiştirme sıklığına göre artırıp azaltabiliriz. prefold bezleri veya hemp (kenevir), bamboo gibi kumaşları ara kat (insert) olarak kullanıp emiciliği daha da artırabiliriz.
cepli bezlerin dış yüzeyi su geçirmez olduğu için koruyucu bir dışlığa ihtiyaç yoktur.
çıt çıt veya velkro özelliği olduğu için hızlı bir şekilde değiştirilebilir.
cepli bezler, geçmişte oldukça pahalı olmalarına rağmen (özellikle bumgenious gibi markalar), farklı şirketlerin piyasaya girmesi ve çin de üretilen bezlerin artmasıyla fiyatları da oldukça ekonomik hale gelmiştir.
dezavantajları:
cepli bezleri yıkamadan önce cebin içindeki katları (insert) dışarı çıkartılmalıdır. katlar bezin içindeyken temizlenemezler. (biz torbaya koymadan önce mutlaka çıkarıyoruz).
cepli bezlerin dış yüzeyi polyester olduğu için, bebeğin cildi hava almaz. her ne kadar microfiber kumaşın yüzeyi, bebeğimize kendini kuru hissettirse de, hava dolaşımı olmadığı için bebeğimizin cildinde kızarıklıklar oluşabilir. (bu yüzden her değiştirme arasında 5-10 dk bekleyerek cildin hava almasını sağlayabiliriz).
bebeğinin cildine sentetik kumaş değmesini tercih etmeyen aileler için uygun değildir.
iç yüzeyi mikrofiber kumaştan olduğu için, eğer doğru temizlenmez ise bir müddet sonra detarjan kalıntısı ve kokular oluşabilir. bu durum da sızıntılara sebep olabilir.
bezler yıkandıktan sonra emici ek katları, cebin içine yerleştirilmesi zaman alır. (biz bezlerimiz kurur kurumaz emici katları ceplere yerleştirip bütün bezleri hazır hale getiriyoruz, böylece bebeğimizi bekletmeden alt değişikliğini de hızlıca yapabiliriyoruz)
all in one diapers- AIO ( hepsi tek parça- hazır yıkanabilir bezler):
tek seferde bağlanıp, tek seferde yıkanabilen , ve kullanım açısından atılabilir bezlerin bir replikası olarak tasarlanmış bu bezler, özellikle anne babanın çalıştığı ailelerde, bakıcılı veya kreşe devam eden bebekler için oldukça idealdir. cepli yıkanabilir bezlerden farklı olarak emici katlar bezin iç ve dış yüzeyi arasına dikilmiştir, çıkarılıp değiştirilemez. dış yüzeyi yine su geçirmez kumaştan (PUL), iç yüzeyi de sentetik microfiber kumaştan dikilmiştir. iç kısmına da genelde 2 kat emici kumaş eklenir.
avantajları:
vakti kısıtlı ve yıkanabilir bezlerde pratik bir çözüm arayan aileler için oldukça idealdir.
çıt çıt veya velkrolu oldukları için hazır bezler gibi tek seferde bağlanabilir.
tek parça olduğu için diğer yıkanabilir bez seçeneklerine göre daha ince bir görüntüsü vardır.
değiştirmesi kolay olduğundan özellikle dışarıda kullanmak için tercih edilebilir.
tek parça olduğu için yıkadıktan ve kuruduktan sonra hemen kullanılabilir.
bu bezler genelde tek boy olarak üretilir ve bebeklikten tuvalet eğitimine kadar kullanılmaya devam edilebilir.
dezavantajları:
tek parça olduğu için temizlenmesi daha zordur ve kuruması zaman alabilir.
iç yüzeyi sentetik bezden üretildiği için deterjan kalıntısı birikebilir ve sızıntı yapabilme problemi vardır.
dış yüzeyi su geçirmez olduğu için nem içeride sıkışır ve bu da kızarıklık ve pişiklere sebep olabilir.
all in two diapers-hybrid, AI2 diapers (“hepsi iki parça” yıkanabilir bezler ya da hibrit yıkanabilir bezler):
hibrit bezler, iki parçalı yıkanabilir bez sistemidir. parçalardan birincisi bezin dış koruyucusudur. dış koruyucunun iç kısmına herhangi emici bir bez dikilmemiştir. emici katlar çıt-çıt’lama yöntemi ile dış koruyucu beze eklenip çıkarılır. isminin hibrit olmasının sebebi ise, hem yıkanabilir hem de atılabilir bezlerin kullanımına olanak sağlamasıdır. bu sistemi üreten firmalar (Grovia gibi), bamboo, hemp, pamuk gibi emici bezlerin yanı sıra atılabilir ve doğada çözünebilir bezleri yine dış koruyucuya çıt çıtlama alternatifini sunarlar. (hibrit bezler, az yukarıda anlattığım fitted hibrit bezlerle aynı sistem değil, karıştırmamız için bunu da parantez içinde belirteyim.)
avantajları:
bu bezlerin en büyük avantajı, cepli bezlerin aksine, dış koruyucusu kirlenmediği müddetçe tekrar kullanılabilmesidir. değiştirme esnasında, emici katlar çıkarılır, dış yüzey ıslak bezle silinerek temiz emici kat(lar) çıt çıtlanır.
özellikle dışarıda iken, kreş veya tatillerde yıkanabilir bez tercih etmeyen aileler için idealdir. bu durumda sadece şu geçirmez dış koruyucuyu kullanarak (ve gerektiğinde bu kısmı elde yıkayarak), atılabilen iç kat tercih edilebilir.
bebeğin cildine değen emici katlar genelde pamuk, bamboo ve hemp gibi doğal kumaşlardan üretilir veya bu tercihi yapma imkanımız vardır.
bu bezlerin emici iç katlarını artırıp azaltarak, farklı tür kumaştaki bezleri kullanarak, farklı kalınlıkta ve incelikte, ihtiyaca göre bir kombinasyon oluşturabiliriz.
bu bez sisteminde iç ve dış kısımlar birbirinden ayrılabildiği için kurutmak daha kolaydır.
bu bezler genelde tek boy olarak üretilir ve bebeklikten tuvalet eğitimine kadar kullanılmaya devam edilebilir.
tercih edilirse prefold ve flat bezler iç kat olarak kullanılabilir.
dezavantajları
hibrit bez sisteminde emici kat olarak atılabilir bezler kullanıldığında, ekonomik yükü uzun vadede diğer yıkanabilir bezlere göre daha fazla olabilir. çevresel ve sağlık etkilerini de göz ardı etmemek gerekir.
hibrit bezlerin, iç katlarının dış koruyucuya önceden hazırlanıp çıt çıt-lanması gerekir.
hibrit sistemlerin, dış koruyucusunun iç kısmı silinemeyen, AIO (tek parça) bezlere benzeyen ve yine çıt çıtli versiyonları da vardır. eğer bu sistemlerde karar kılarsak dış koruyucunun içinin silinebilir olup olmadığına dikkat etmek gerekir.
hibrit sistemlerin iç emici katlarının çok çeşitli versiyonları olduğu için (ayrılabilir, içten çıt çıtlı, uzun, kısa, ters döndürülebilen gibi) diğer bezlere göre kullanımı daha karışık gelebilir.
son olarak; aşağıda paylaştığım linkte yukarıda anlattığım bütün bezleri özetleyen ingilizce videoyu izleyebilirsiniz.
types of cloth diaper – yıkanabilir bez çeşitleri
2) pamuklu ve geçirgen bezler için koruyucu dış bez (diaper cover):
koruyucu dış bezler, yukarıda bahsettiğim flat, prefold ve fitted yıkanabilir bezlerin üzerine su geçirmemesi için bağlanır.bu bezler genelde PUL (polyurethane laminate) ve TPU laminate (thermoplastic polyurethane) gibi iç yüzü silinerek temizlenebilen kumaşlardan üretilir. bu kumaşlar polyesterden örülerek elde edilir ve laminent kısmı polyester kumaşa thermal bir yöntemle yapıştırılır. bu kumaşların ortak özelliği daha nefes alabilir olmaları ve hava sirkülasyonu sağlamalarıdır. bez, bir velkro(cırt) veya çıt çıt (snap) ile bağlanır. tuvalet eğitimi aşamasına gelmiş daha büyük bebekler için kilot gibi giyilebilen tek parça dış koruyucular da mevcuttur. bu bezler su geçirmez olduğu ve silinebildikleri için her kullanım arasında biraz havalandırılarak tekrar kullanılabilir. çok çeşitli markaları olan bu dış koruyucuların fiyatları genelde $12-$18 arasında değişebilir. bu bezlerin genelde tek boyu olmasına rağmen bazı çeşitlerin iki veya daha fazla boyu olabilir. en popüler markalar olarak thirsties, flip, bummis, imagine ve rumparooz i sayabiliriz. PUL kumaşından yapılmış koruyucu dış bezleri, çok çeşitli renk ve desenlerde bulmak mümkündür. bebeğimizin yaşına ve kullandığınız sisteme göre 3-6 tane arası dış koruyucu yeterli olacaktır. PUL bezler makinada diğer bezlerle birlikte herhangi bir yıpranma olmadan yıkanabilir.
PUL kumaşların diğer bir alternatifi yünlerdir. yün hem çok sağlıklı, hem nefes alan bir kumaş olmasının yanı sıra ıslaklığı uzun süre tutabilme özelliğinden dolayı koruyucu dış bez olarak sıklıkla tercih edilir. yün dış koruyucular, bebeğimizin vücudunda ıslaklık hissini engelleyen ısı mekanizmasını da sağlayabildiği için özellikle gece kullanımı için idealdir. hatta uzun yıllar yıkanabilir bez kullanan, bu konuda deneyimli anneler, prefold bezleri ve yün koruyucuları vazgeçilmez bir ikili olarak tavsiye ederler.
yün koruyucuların en büyük dezavantajı, PUL bezlerin aksine, yıkama ve kurutma işlemlerinin tamamen elde yapılmak zorunda olmasıdır. yünde herhangi bir çekme olmaması için de çok ılık bir suyla yıkanmalıdır. bu sebeple lekeleri çıkarmak biraz zor olabilir. özellikle kaka lekelerinde hemen müdahale ederek ve sadece kirlenen kısmı elde yıkayarak bu sorun çözülebilir.
yünün diğer bir dezavantajı ise lanolin adı verilen ve koyunun yünlerinden elde edilen bir yağ ile su geçirmez hale getirilmesi için bir işlem uygulanması zorunluluğudur. fakat, bu işlemin her yıkama sonrasında yapılmasına gerek yoktur. her 2-3 yıkamada bir, yün dışlıklarımızı, sıcak suda erittiğimiz bir parça lanolini ılık suya ilave ederek, ve bu lanolinli suda 15. dk bekleterek su geçirmezliğini artırabiliriz. yün bezler kirlenmedikçe ve koku oluşmadıkça her değiştirme arasında havalandırılıp tekrar kullanılabilir.
yün koruyucu bezler PUL bezlere göre daha pahalıdır. fiyatları genelde $20-$40 arasında değişir (yün dış koruyucularda, kendi kullandığım, özellikle gece bez sistemi oluşturmada oldukça memnun kaldığım, fiyatı daha makul ve en tercih edilen marka olarak “disana” (wool diaper cover) yi tavsiye edebilirim.)
daha ekonomik ve ekolojik bir alternatif olarak, sıcak suyla yıkayarak çektiği için artık kullanmadığımız (veya çevremizde tanıdıklarımızdan isteyebileceğimiz ) eski yün kazaklarımızı kilot şeklinde keserek yün dış koruyucu (soaker) dikebiliriz. bu yün koruyucuların aşağıdaki linklerde aşama aşama nasıl kesilip dikildiğini görebilirsiniz (ingilizce, ve ücretsiz kalıpta mevcut).
yün koruyucu dışlık için kalıp ve dikim aşamaları
yine prefold veya fitted bezlerin üzerine koruyucu olarak kullanmak için eski yün kazaklarımızın kollarını minik yün pantalonlara çevirebiliriz. hatta özellikle kış ayları için bebeklerimize dikebileceğimiz en ekonomik ve en sıcak pantalonlar bunlardır. aşamaları suradan görebilirsiniz (ingilizce).
en son olarak, farklı markalardaki su geçirmez koruyucu dışlıkları (diaper cover) aşağıdaki linklerden inceleyebilirsiniz.
3) flat ve prefold türü bezler için ucu korumalı çengelli iğne veya snappi
eğer flat veya prefold bezleri kullanmaya karar verirsek, bu bezleri tutturmak için iri çengelli iğneye veya snappi ye ihtiyacımız olacaktır. snappi, yıkanabilir bezlerin bebeğin belinden kaymasını engellemek için bezi tutturmaya yarayan, üçgen bir plastikten yapılmış, ve her üçgenin ucunda yuvarlak ve alt kısmında dişleri olan modern bir iğne türüdür ( fiyatı oldukça ucuz, lakin türkiye de satılıp satılmadığını maalesef bilmiyorum). kullanımı da çok rahat ve basitdir. yukarıda paylaştığım farklı bez çeşitlerini anlatan videolarda snappi ile bezlerin nasıl bağlandığını görebilirsiniz. (prefold bezlerin altındaki videolarda)
4) ıslak bez torbası (wet bags) veya kapaklı plastik kova
kirlenen bebek bezlerimizi yıkama aralarında saklayacağımız, kokuyu dışarı geçirmeyen bir sistem oluşturmamız gerekir. amerika da “wet bags” ismiyle satılan, özellikle ıslak ve kirli bezleri saklamak için torbalar üretilmiştir. bunların en büyük boyunu edinmekte veya ıslaklığı geçirmeyecek bir lamine kumaştan (su geçirmez masa örtüsü kumaşı gibi) 15-20 bezi içine alacak büyüklükte bir torba dikmekte/diktirmekte fayda vardır. eğer dışarıda da bez kullanmaya devam edeceksek yanımızda ıslak bezleri taşımak için benzer torbanın bir küçük versiyonunu da edinmemiz veya dikmemiz gerekir. bu torbalara ulaşamıyorsak, veya diktiremiyorsak, kapağı olan büyük bir kovayı da bu amaç için kullanabiliriz. kovada uzun süreli kirli bez kalması bakterilerin oluşmasına sebep olacağından, bez kovasını da düzenli aralıklarla sabunlu ve sıcak suyla yıkayıp dezenfekte etmek gerekebilir.
türkiye de bu veya benzeri torbalar satılıyor mu bilmiyorum. ben kendi kullandığım ürünlerin linklerini aşağıda paylaşıyorum.
Islak yıkanabilir bez torbası, büyük boy: Planet Wise Wet Diaper Bag – Large
Islak yıkanabilir bez torbası, orta boy: Planet Wise Wet Diaper Bag- Medium
5) yeni doğan bebeklerin kakaları için liner (bezi lekeden koruyan ince ve suda çözünür kağıtlar)
yeni doğan bebekler, ilk 3-5 gün, mekonyum adı verilen yeşil-siyahımsı, kalın ve yapışık bir kaka yaparlar. eğer yıkanabilir bezlerimizi bebeğimiz doğduğu andan itibaren kullanacaksak, mekonyum kaynaklı lekeler için de önlem almamız gerekir. bunun için yeni doğan bezlerine liner kullanabiliriz. “liner”, bezlerden kakaların daha kolay temizlenmesi için, genelde bamboo dan üretilen, suda çözünebilen, ince bir kağıttır (tuvalet kağıdı inceliğinde). bu kağıtları da aynen tuvalet kağıtları gibi çöp tenekesine veya tuvaletimize atabiliriz. liner’ları, bebeğimiz katılara geçtikten sonra da bezlerimizden kakaları kolaylıkla çıkartmak için kullanmaya devam edebiliriz. genelde rulo havlu şeklinde , 100-200 adet arası olan bu kağıtlara ulaşamıyorsak, yeni doğan bebeğimiz, mekonyumu vücudundan atana kadar hazır bez (disposable diaper) kullanmamız daha iyi olabilir.
bu kağıtları amazondan ısmarlamak isterseniz arama motoruna (flushable diaper liners) yazmanız yeterli olacaktır.
6) bebeğimizin alt temizliği için küçük bir spray şişesi ve emici bezler:
yıkanabilir bezlere geçişle birlikte, bebeğimizin cildinde hassasiyete, alerjiye veya kızarıklığia sebep olabilecek, içinde çeşitli kimyasallar ve parfümler bulunan ıslak temizleme bezlerini de hayatımızından çıkarabiliriz. ıslak temizleme bezlerine alternatif olarak bebeğimizin alt temizliği için küçük bir spray şişesine doldurmak için güvenli bir solusyon hazırlamak yeterli olacaktır. bu solusyonu biz hazırlama gereği duymadığımız için kendi tarifimi veremiyorum. fakat, temel içerik olarak; su , organik bebek şampuanı, ve organik yağ (zeytinyağı vs gibi) kullanılıyor. surada 3 farklı tarif verilmiş, ben temel tarifin çevirisini buraya yazıyorum: 1 ½ kap filtre edilmiş şu, 2 çorba kaşığı organik yağ, 2 çorba kaşığı organic bebek şampuanı.
sizlerde deneme yanılma yöntemiyle kendi solusyonunuzu hazırlayabilirsiniz. elbette bu solusyonu 3-4 gün içinde tazelemek gerekecektir. ya da solusyon hazırlamadan bizim yaptığımız gibi sadece ılık su da kullanabilirsiniz. biz bebeğimiz kaka yaptıktan sonra, eğer evde isek, temizliğini mutlaka banyoda ılık su ile yapıyoruz. kaka olmayan basit temizlik için spray şişesinde su kullanmak da kafi oluyor.
hazırladığımız solusyonu ağzı spray şeklinde olan bir şişeye boşalttıktan sonra , eski bir bebek battaniyesinden (flannel (içi dışı tüylü bir kumaş) veya pamuklu kumaşlardan yapılmış ) kestiğimiz küçük kare bezlerle bebeğimizin temizliğini yapabiliriz. kestiğimiz kare bezlerimizin kenarları çıkışmaması için de overlook makinası ile dikebiliriz. biz bu bezleri de ıslak yıkama torbamızda biriktirdikten sonra, yıkama gününde diğer kirli bütün bezlerle birlikte makinaya atıyoruz. kullanımı da oldukça pratik oluyor.
7) doğal pişik kremi:
yıkanabilir bezlerle kullanacağımız pişik kremlerini de dikkatli seçmemiz gerekir. yeni doğan bebeğimizin cildine kullandığımız kremin kimyasalar içermemesi, hem bebeğimizin sağlığı için, hem de kremlerin özellikle sentetik kumaşlarda bırakacağı kalıntıları engellemek için çok önemlidir. eğer sentetik bez kullanıyorsak içinde petrolyum ürünü bulunmayan bir krem tercih etmemiz gerekir. aksi taktirde bezin üzerinde biriken bu krem kalıntıları sızdırmaya ve daha sonraki aşamalarda (deterjanın etkisini azaltacağı için) bez üzerinde bakteri birikmesine ve dolayısıyla da pisiklere ve bezin sızdırmasına yol açabilecektir. doğal kumaşlardan yapılmış yıkanabilir bezlerde bu kalıntıları temizlemek biraz daha kolaydır.
yurtdışında (amerika’da) satılan pişik kremlerinin üzerinde genelde yıkanabilir bezler için güvenli olup olmadığına dair bir ibare vardır. (bizim ülkemizdeki mevcut kremlerin durumunu bilemiyorum, mutlaka araştırmanızı tavsiye ederim.)
yıkanabilir bezlerle güvenle kullanabilecek kremlerin listesine suradan ulaşabilirsiniz (bu liste başka bir blog yazarına ait olduğu için sadece referans olarak verebiliyorum, listedeki kremlerden türkiye de mevcut bulunanları siz kesin araştırmanızı yapmadan lütfen satın almayın)
bunun yanı sıra, kullandığınız pişik kreminin içeriğinin de güvenli olmasını istiyorsanız, EWG (Environmental Working Group) nin belirlediği pişik kremlerinin listesini de incelemenizi tavsiye ederim.
az yukarıda da belirttiğim gibi, biz, kızarıklık ve pişikleri engellemek için mümkün mertebe bebeğimizin altını en fazla 3 saatte bir değiştirip özellikle kaka temizliğini banyoda ılık su ile yıkıyarak yapıyoruz. bu şekilde özen gösterdiğimiz zaman krem kullanmamıza gerek kalmadığı gibi pişik problemi de olmuyor. krem kullanmadığımız müddetçe yıkanabilir bezlerimizin daha uzun süre dayanıklı kalmasını ve üzerinde kalıntı birikmemesini sağlarken, ileriye dönük sızıntı problemlerini de sadece iyi bir temizlik rutini ekleyerek engellemiş oluyoruz.
8) lazımlık (4-6 ay sonrası için) ve alıştırma kilodu
yıkanabilir bez kullanmanın en önemli avantajlarından biri, bebeğimizle tuvalet iletişimi kurmamız için bir fırsat vermesidir. yıkanabilir bezler bebeğimize ıslandığını hissettirir, ve dolayısıyla, bebeğimizin fizyolojik bir ihtiyacına dönük farkındalığını artırır. bebeğimiz oturmaya başladıktan sonra, özellikle uyku sonrasında, ve alt değiştirme öncesinde, kısa bir süreliğine de olsa lazımlığa oturtabiliriz. büyük ihtimalle bebeğimiz uyku sonrasında ve emdikten sonra lazımlığa çişini yapacaktır. tuvalet iletişimini yoğun bir şekilde yapamıyor olsak bile günde toplam 5 dk da olsa lazımlığa oturtmayı günlük rutinimizin bir parçası haline getirebilirsek, bebeğimizin tuvalet konseptini öğrenmesi için de bir adım atmış oluruz.
lazımlığun yanı sıra, yine 1 yaşından sonra bebeğimiz için 3-4 adet yüzde yüz pamuklu alıştırma kilotları edinmemiz faydalı olacaktır. eğer bebeğimiz pişik ve kızarıklık problemi yaşıyorsa, gün içerisinde yarım saat veya bir saat bu kilotları giydirip, hava sirkülasyonunu sağlayarak kızarıklıkların daha hızlı iyileşmesine yardımcı olabiliriz. bu kilotlar çift katlı olduğu için evin içinde herhangi bir çis kazasına, ve dolayısıyla gereksiz strese sebebiyet vermeden, bebeğimizin iyileşmesine yardım eder. alıştırma kilotlarını koyu renkli alırsak bebeğimizin çiş yaptığını tespit etmemiz daha kolay olacaktır. alıştırma kilotları, aynı zamanda, bebeğimizin hangi saatlerde ve hangi sıklıkta çiş yaptığını anlamamıza yardımcı olur. ebeveynler olarak kendimizi hazır hissettikten sonra da bebeğimizi belirli saat aralıklarıyla (bebeğimizi sıkıp yormadan, ve oldukça doğal bir süreç içinde) lazımlığa oturtarak tuvalet eğitiminin de ilk adımını atabiliriz.
9) rahat pantolonlar:
eğer yıkanabilir bez kullanmaya karar verdiysek, bebeğimizin gardırobunu da yeniden gözden geçirmemiz gerekecektir. yıkanabilir bezler, tek seferlik bezlere göre daha kalın olduğundan, bebeklerimizin, özellikle pantolon alışverişlerini yaparken geniş beden kalıpları tercih etmemiz önemli bir ayrıntıdır. yıkanabilir bezlerle kullanmak için esnekliği olmayan, dokuma kumaşlardan yapılmış pantolonların ( özellikle kottan yapılmış) giydirilip çıkartılması zordur. üstelik bu bu pantolonlar bebeğimizin hareketlerini de kısıtlar. bunlar yerine örgü kumaşlardan yapılmış, esneyen ve yumuşak panoalonları tercih edebiliriz.
yıkanabilir bez kullandığımız bebeklerimiz için, pantolonları bir beden büyük almak, ve ağ kısmının biraz daha düşük olmasına dikkat etmek yerinde bir karar olacaktır. kemerli, düğmeli pantalonlar yerine beli lastikli pantalonlar tercih etmemiz, altı sık değiştirilen bebeklerin anne ve babalar için de büyük rahatlıktır. yaz aylarında ise, özellikle ev içinde, renkli ve desenli kumaşlardan üretilen koruyucu dışlıkları herhangi bir şort veya pantalon gereksinimi duymadan tek başına kullanabiliriz.
—ben bu dönemde bebeklerimizin pantalonlarını, rahatlık ve giydirme kolaylığı olması için hep kendim diktim. dikiş bilen annelere de harem/şalvar tarzı, ağ kısmı düşük, beli lastikli pantalonlar dikmelerini mutlaka tavsiye ederim. bunun için de herhangi bir kalıba ihtiyacımız yok aslında. bebeğimizin evde bulunan bir pantolonunu ikiye katlayarak ve bu pantalonu biraz genişleterek kendi kalıbımızı deneme yanılma yöntemiyle oluşturabiliriz. kumaş olarak ise keten veya keten karışımı pamuk kumaşları tercih etmenizi tavsiye ederim. özellikle keten kumaşlar yıkandıkça ve kullanıldıkça yumuşadıkları için yıkanabilir bezlerle birlikte çok daha rahat bir şekilde kullanılabilirler.
sonraki bolum: yikanabilir bezler nasil temizlenir?
